WOSK PSZCZELI
Pytanie o pochodzenie wosku w siedzibach pszczoły miodnej zajmowało filozofów i naukowców od tysiącleci. Arystoteles przypuszczał, że wosk pochodzi z kwiatów. To przekonanie przetrwało aż do renesansu. W roku 1744 pojawiła się wzmianka o tym, że pszczoły same produkują wosk (H. C. Hornbostel). Dopiero po upływie prawie 50 lat informacje te zostały potwierdzone (J. Hinter), a w roku 1812 szwajcarski pszczelarz François Huber opublikował swoje spostrzeżenia na ten temat.
Sposób, w jaki pszczoły wydzielają wosk, został dokładniej opisany w roku 1912 (L. Dreyling).
Wosk pszczeli jest wydzieliną gruczołów woskowych pszczół. Pszczoły wykorzystują go do tworzenia plastrów miodu, a te są im niezbędne do gromadzenia zapasów miodu i pierzgi, a także wychowania czerwiu. Dodatkowo jest im potrzebny do naprawiania wszelkich uszkodzeń i zasklepiania komórek wypełnionych miodem.
Wosk pszczeli produkują pszczoły robotnice, i to te młode, zwykle 14-dniowe. Gruczoły woskowe znajdują się na spodniej części odwłoka pszczół. Wosk powstaje w komórkach ciała tłuszczowego oraz w kanalikach i odpowiadają za niego procesy chemiczne, które nie zostały jeszcze do końca poznane przez człowieka.
Sposób wydzielania wosku
Proces wytwarzania wosku wygląda bardzo spektakularnie, robotnice skupiają się bowiem w większych grupach, łącząc się ze sobą odnóżami, i tworzą w ten sposób długie łańcuchy. Dzięki temu temperatura ich odwłoków podnosi się o kilka stopni i są one w stanie wytworzyć wosk. Po zakończonym procesie wszystkie robotnice przelatują w miejsce wytwarzania plastra miodu. Tam przenoszą wydzielinę z gruczołów do otworu gębowego i za pomocą żuwaczek formują płatki wosku. Im pszczoły stają się starsze, ich gruczoły woskowe zanikają.
Wosk stanowi mieszaninę kwasów, hydroksykwasów, alkoholi jednohydroksylowych i dwuhydroksylowych, estrów i węglowodorów.
Jest zbudowany z węgla (73,3%), wodoru (13,2%) i tlenu (7,5%). Zawartość poszczególnych związków nie jest stała. Zidentyfikowano w nim następujące kwasy i alkohole:
- kwas palmitynowy CH3(CH2)14COOH temperatura topnienia 62,6º
- kwas cerotynowy CH3(CH2)24COOH temperatura topnienia 87,7º
- kwas melisowy CH3(CH2)28COOH temperatura topnienia 91,0º
- alkohol cerylowy CH3(CH2)24CH2OH temperatura topnienia 50,0º
- alkohol mirycylowy CH3(CH2)28CH2OH temperatura topnienia 87,5º
Stałymi składnikami wosku jest propolis, pyłek kwiatowy, laktony i biopierwiastki. Zawiera również estry kwasu octowego, masłowego walerianowego jako substancje zapachowe oraz chryzynę - żółty barwnik.