Brauloza (inwazja wszolinki pszczelej)

Brauloza jest chorobą pasożytniczą pszczół, wywoływaną przez muchówkę wszolinkę pszczelą (Braula coeca), niesłusznie nazywaną wszą pszczelą. Wszolinka umiejscawia się między tułowiem i odwłokiem oraz na głowie robotnic, matek i trutni.

Dorosłe osobniki mają wygląd czerwonobrązowych kuleczek o średnicy 1,5 mm. W celu zdobycia pokarmu usadawiają się w pobliżu otworu gębowego pszczoły i zakończeniami odnóży, mającymi kształt grzebyczków, drażnią wargę dolną tak długo, aż pojawi się kropelka mleczka, którą zlizują.

U matek i trutni wyczekują na pobieranie przez nie pokarmu: mleczka i miodu. Przy silnej inwazji liczba pasożytów na matce jest na ogół kilkakrotnie większa niż na robotnicach. Wszolinka nie atakuje czerwiu.

​

Rozwojowi choroby sprzyja utrzymywanie słabych rodzin oraz obecność w ulu starych plastrów z zasklepionymi zapasami miodu. Zapobiega się braulozie przez częstą wymianę plastrów i trzymanie w pasiece tylko silnych rodzin. Wszolinkę niszczy się przy okazji zwalczania warrozy, gdyż jest wrażliwa na większość środków stosowanych przeciwko roztoczom, również na tymol

Mały chrząszcz ulowy

Mały chrząszcz ulowy (Aethina tumida), to chrząszcz o długości około 5,7 mm i szerokości 3,2 mm, pasożyt czerwiu pszczelego i szkodnik miodu, pierzgi i plastrów. Jego ojczyzną jest transsaharyjska część Afryki Południowej, gdzie żyje na miejscowej pszczole afrykańskiej (A. m. scutellata) i południowoafrykańskiej (A. m. capensis), nie wyrządzając im większych szkód dzięki dobrze rozwiniętym u tych gatunków zachowaniom higienicznym.

Natomiast dla pszczół miodnych pochodzących z Europy jest znacznie groźniejszym szkodnikiem i może niszczyć całe pasieki, zwłaszcza w klimacie gorącym. Pod koniec lat 90. XX wieku pasożyt ten przedostał się do Ameryki Północnej, gdzie spowodował duże straty w pogłowiu pszczół. Później dotarł do Egiptu i Australii, zaś przed opracowaniem niniejszego materiału jego obecność w Europie stwierdzono tylko raz (w Portugalii), przy czym zauważone ognisko choroby zostało całkowicie zniszczone.

Larwy chrząszcza ulowego przepoczwarzają się w ziemi. Dorosłe chrząszcze, osiągające dojrzałość płciową w wieku około 1 tygodnia, dostają się do uli. Tam składają jaja przede wszystkim na zasklepionym czerwiu, po wygryzieniu niewielkich otworów w zasklepie, a także na plastrach z pierzgą, miodem i w różnych szczelinach ula.

Rozrodczość samic jest ogromna, każda może złożyć w ciągu trwającego 160-180 dni życia, od kilkuset do tysiąca jaj. Dorosłe chrząszcze żywią się czerwiem pszczół, miodem, pierzgą i woskiem, a także larwami i jajami innych chrząszczy.

​

Nie należy pozostawiać w pasiece plastrów w pustych ulach, a zwłaszcza plastrów z zapasami i martwym czerwiem. Plastry z miodem należy odwirować natychmiast po odebraniu ich z uli, nie należy też przetrzymywać odsklepin, tylko od razu je przetwarzać. Zarówno w gniazdach, jak i nadstawkach należy stosować młode plastry, natomiast w przechowalniach plastrów utrzymywać niskie temperatury (poniżej 10°C larwy chrząszcza giną).

Nosemoza

Nosemoza, zwana też chorobą zarodnikowcową lub sporowcową, jest obok warrozy najbardziej rozpowszechnioną chorobą i praktycznie może zagrozić wszystkim polskim pasiekom. Jest to choroba pasożytnicza, wywoływana przez organizm patogenny dawniej zaliczany do pierwotniaków, a obecnie do grzybów Nosema apis (jego polska nazwa to sporowiec pszczeli), który atakuje komórki nabłonka jelita środkowego pszczół dorosłych i się w nich rozmnaża, powodując ich zamieranie i złuszczanie.

Czynnikiem inwazyjnym są spory (przetrwalniki) pasożyta, gdyż jego postać rozwojowa nie może żyć poza organizmem pszczoły. Są one bardzo oporne na działanie czynników zewnętrznych, dzięki czemu długo utrzymują się ich zdolności zakaźne, na przykład w miodzie prawie rok, a w wysuszonym kale 2 lata. Choroba sporowcowa atakuje tylko pszczoły dorosłe, zazwyczaj starsze, pracujące poza ulem. Pszczoły młode, do 15 dnia życia, chorują rzadziej.

Spory Nosema dostają się wraz z pokarmem do jelita środkowego, gdzie po przedostaniu się przez błony trawienne (najczęściej w miejscach uszkodzonych przez ostre krawędzie ziaren pyłku lub w końcowej części jelita, gdzie błona jest przecinana przez zwieracz) łączą się przy pomocy wici biegunowych z wnętrzem komórek nabłonka.

​

W jednym gramie miodu może być nawet 10 milionów spor, dlatego miodu z rodzin zarażonych nie można używać do podkarmiania. Spory znajdują się też w pierzdze i wszędzie tam, gdzie może znaleźć się kał chorych pszczół, a więc na plastrach, wewnętrznych i zewnętrznych ścianach uli, na pasieczysku i w poidle. Wszystkie te miejsca mogą być źródłem zakażenia. Również pszczelarz może przyczynić się do rozprzestrzeniania choroby, zasilając słabe rodziny zarażonymi pszczołami, łącząc rodziny zdrowe z chorymi, używając nieodkażonych uli, plastrów, sprzętu i narzędzi pszczelarskich. Zdarza się, że do zarażenia dochodzi przez poddanie chorej matki z chorymi pszczołami towarzyszącymi. Zarażenie przenoszą też larwy barciaków i skórników słonińców. Poważnym źródłem zakażenia są stare plastry, zwłaszcza te, na których pszczoły już zimowały.

Choroba może przebiegać w formie jawnej i utajonej. Przebieg choroby zależy od stopnia zarażenia i siły rodziny, obecności zapasów w rodzinie i czynników usposabiających, którymi są: niskie temperatury, duża wilgotność powietrza, osłabienie rodzin innymi chorobami, głównie warrozą, brak pożytku, słabe czerwienie matki.

W formie jawnej przebieg zimowli jest niekorzystny, występuje biegunka, rodziny są osłabione po pierwszym oblocie, odwłoki chorych pszczół są rozdęte i widać na nich poprzeczne paski, które są błonami międzysegmentalnymi.

​

O wystąpieniu choroby świadczą objawy charakterystyczne dla jej postaci ostrej. Typowym symptomem jest sposób oddawania kału na mostku wylotowym i przedniej ścianie ula w postaci paciorkowatej ścieżki. We własnym zakresie można wstępnie ocenić obecność chorych pszczół, sprawdzając barwę przewodu pokarmowego u martwych pszczół ze świeżego osypu.

W tym celu przy pomocy pęsety wyciąga się z tylnej części odwłoka martwej pszczoły przewód pokarmowy. U pszczoły zdrowej jest on żółtobrązowy, natomiast barwa perłowobiała świadczy o porażeniu sporowcem. Jednak pewność, co do obecności sporowców w natężeniu zagrażającym dalszemu bytowi rodziny uzyskuje się po wykonaniu badania laboratoryjnego.

​

​

​